Dalgalı formların sihirbazı, mirası ile ışık tutacak
“Kıvrımların eşsiz kraliçesi, dalgaların ve dalgalı formların sihirbazı…” olarak dünya mimarisine damga vuran Zaha Hadid’in vedası çok erken oldu. Ardında dekonstrüktivist eserlerini ve üzerinde çalıştığı projelerini miras bıraktı...
“Dünyanın en başarılı mimarlarından biriydi ve olağanüstü bir insandı. İki kere Stirling ödülünü kazanması ve Pritzker ödülünü alan ilk kadın mimar olması onu 20 ve 21. yüzyılın en önemli mimarlarından biri yaptı.”
“Hadid’in içinde bulunduğu dünya erkeklere ait bir dünyaydı. Ama o kendini bu dünyayı değiştirmeye ve kendi gördüğü haliyle şekil vermeye adamıştı. Modern ve fütüristtik mimari tarzı, dönemine kadınsılık kattı.”
“Kıvrımların eşsiz kraliçesi, dalgaların ve dalgalı formların sihirbazıydı…”
Çin’in Guangzhou kentinden Roma’ya, Glasgow’dan Bakü’ye kadar dünyanın her yerinde silinmeyecek bir iz bırakan ünlü mimar Zaha Hadid, ebedi yolculuğuna bu sözlerle uğurlandı. Ardında dünya mimarisine ışık tutacak dekonstrüktivist eserlerini ve üzerinde çalıştığı projelerini miras bıraktı...
Adını altın harflerle yazdırdı
ABD’nin Miami kentinde geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybeden Zaha Hadid’in erken vedası, mimarlık dünyası için çok büyük bir kayıp. Kendini dünyayı gördüğü haliyle ve doğadan aldığı ilham ile şekillendirmeye adayan Hadid’in 30 yılı aşkın kariyeri başarılarla dolu. Hadid, 1950’de Bağdat’ta sanayici bir babanın kızı olarak doğuyor. Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde Matematik Bölümü’nü bitirdikten sonra 1972’de Londra’ya giderek mimarlık eğitimi alıyor. 1980 yılında kendi mimarlık ofisini açan Hadid, 1982 -83 yılları arasında Peak Club adlı Hong Kong’daki projesiyle hayallerinin ilk adımını atıyor. 1994’te ise Almanya’daki Weil am Rhein İtfaiye Binası’nı tasarlayarak ilk büyük projesini gerçekleştiriyor. Avusturya’da Hungerburgbahn Yeni İstasyonları, Roma’da MAXXI Ulusal XXI. Yüzyıl Sanatları Müzesi, Guangzhou Opera Binası, Haydar Aliyev Kültür Merkezi tasarımları ile mimarlık tarihine adını altın harflerle yazdırıyor…
Hadid’in hedefleri ve hayalleri vardı. Irak Hükümeti tarafından Irak’ın Merkez Bankası’na yeni bir bina tasarlamakla görevlendirilmişti. Bu proje ünlü mimarın kendi ülkesi için yapacağı ilk proje olacaktı. Tam bir Mimar Sinan hayranı olan Hadid’in yapmayı planladığı projeler arasında İstanbul Kartal’ı kapsayan düzenleme de bulunuyordu. Demet Sabancı Çetindoğan’da Haliç’te kuracağı müze için Zaha Hadid ile çalışacaktı. Hadid’in vefatıyla müze projesi çizim aşamasında kaldı.
Estetik, incelik ve ayrıntı doğanın içinde saklı
Bazı çevreler tarafından eleştirilse de Zaha Hadid’in eserleri her zaman bir sembol oldu. Hadid, yaptığı bir röportajda ilham kaynağı ile ilgili şunları söylüyordu:
“Doğa! O kadar estetik, incelik ve ayrıntı içinde saklı. İnsanlar hep bana soruyor ‘Neden eserlerinde düz çizgiler ve 90 derece açılar yok?’ diye. Doğayı düşünürseniz, sıradanlık, düz ve 90 derecelik, hatlar tekdüzelik göremezsiniz.” Hadid, hayallerini ise böyle anlatıyordu: “Hayalim, şehircilik tecrübemi halka yönelik alanları yaratmak için kullanmak. Geniş bir alana dağılmış birbirinden farklı fakat bir diğerine bağlı organik ve yüksek korelasyonlu binalar inşa edebiliriz.”
Haydar Aliyev Kültür Merkezi, mitolojideki
Hazar Denizi’nin yükselişini simgeliyor
‘Jet’ hızıyla bitirilmeseydi açılışını göremeyecekti
Zaha Hadid’in son yıllarının en iddialı tasarımlarından biri Haydar Aliyev Kültür Merkezi’ydi. Büyüleyici bir heybete sahip olan kültür merkezi, Hadid’e ‘tasarım ödülleri’ni kazandırdı. 101 bin 144 metrekarelik bir büyüklüğünde olan ve 19 bin metrekare salon, 14 bin metrekare kütüphane, 12 bin metrekare müze, 41 bin metrekare kapalı otoparka sahip olan kültür merkezinin Hadid için ayrı bir önemi bulunuyor. Kazandırdığı tasarım ödüllerinin yanı sıra merkez Hadid’in en zor eserlerinden biri olmasına rağmen dünya üzerindeki projeleri arasında en kısa sürede biteniydi. Projelerin bitirilmesi genelde bitirilmesi genelde 10 yılı bulurken Haydar Aliyev projesi üç yıl gibi kısa bir sürede bitirildi. Hadid, merkezin açılış töreninde “En büyük, en zor ve en kısa sürede biten projem” diyerek Türk müteahhit DİA Holding’e teşekkür etmişti. Bu projede diğerleri gibi 10 yılda bitirilseydi Hadid, merkezin açılışını göremeyecekti.
Merkez, mimari üslubuyla Azerbaycan mitolojisinde yer alan Hazar Denizi’nin yükselişini yansıtıyor. Zemin cepheye dönüşüyor, büyük açıklıklar ile dışarısı da içeriye… Tasarım bu boyutuyla kentin hüzünlü geçmişine gönderme yapıyor.
Merkezin içerisinde konser salonu, konferans salonu, kütüphane, medya merkezi, müze, ortak kullanım alanı, kapalı otopark, sanat galerileri, yapay göl ve göl kafeteryası yer alıyor. Merkezin içinde bulunan konser salonu akustik olarak yüksek özelliklere sahip. Salondaki akustiğin niteliğinin artması için ana malzeme olarak beyaz meşe kullanılmış. 980 koltuklu oditoryumun tavanları tamamen eğrisel ahşap panellerle kaplı. Klasik müzik konserleri düzenlenebilecek şekilde inşa edilen oditoryumun meşe kaplamaları Kuzey Amerika’dan 200 TIR ile getirildi. Oditoryumun akustiği ODTÜ mühendislerince dizayn edildi.
Tasarımda iç mekânda sürükleyicilik söz konusu. Zemin-taşıyıcı kurgusu ustaca uygulanmış. Bu sayede mekân sıra dışı bir havaya bürünüyor.
Kültür merkezinin dış kabuğunda yaklaşık 15 bin adet birbirinden farklı ölçülerde eğrisel kompozit panel kullanılmış. Üretimi Avrupa'da gerçekleştirilen paneller lego misali, taşıyıcı uzay kafes sistemi üzerine tek tek monte edilmiş.
Zaha Hadid’in kariyerindeki mihenk taşı eserleri
Rosenthal Çağdaş Sanat Merkezi
Rosenthal Çağdaş Sanat Merkezi binası, Zaha Hadid'in ABD'deki ilk yapısı olmasının yanı sıra bir kadın mimar tarafından tasarlanan ilk müze olma özelliğini de taşıyor. Yapı, Hadid’i mimarlık gündeminin üst sıralarına yerleştirdi.
Guangzhou Opera Binası
Zaha Hadid tarafından tasarlanan Çin’deki Guangzhou Opera Binası, ‘Çin’in mücevheri’ olarak tanımlanıyor. Zaha Hadid'in kendini ispatı niteliğinde olan tasarım ‘iki iri parça’dan oluşuyor. Hadid, eserinin tasarımında nehir vadisi ve akarsudaki çakıl taşlarından esinlendi.
London Aquatics Centre
Londra Olimpiyatları’nda yüzme ve atlama yarışlarının düzenlendiği dalgayı andıran “Aquatic Centre” Zaha Hadid’in eşiz projeleri arasında yer alıyor. Hadid’in en bilinen tasarımlarından biri Aquatic Centre 2014 yılında kullanıma açıldı.
Zaha Hadid tarafından tasarlanan Messner Mountain Museum'un Kronplatz Dağı’nın zirvesinde… Eser 2012 yılında tamamlandı. Ünlü dağcı Reinhold Messner için yapılan müzede, yeraltı galerileri ve vadinin üzerine yerleştirilen manzara platformları bulunuyor. Doğal araziye gömülmüş olan beton form, bu haliyle coğrafyaya ait dev bir kaya ya da buz hissi uyandırıyor. Boşluğa uzanan balkonlar, panoramik manzaralarla ziyaretçilere heyecan verici deneyimler yaşatıyorlar.
Vitra Fire Station
Zaha Hadid, Almanya'nın Baden-Württemberg eyaletinde yer alan Weil am Rhein şehrindeki Vitra İtfaiye Tesisi’ne farklı bir bağlılığı olduğunu ifade ediyordu. Bunun nedenini de Vitra Genel Kurul Başkanı Rolf Fehlbaum’un ilk yıllarında kendisine inanarak bu eseri yapmasına fırsat tanıması olarak açıklıyordu.
Dongdaemun Plaza Zaha Hadid’in ödüllere layık görülen BMW Merkez Binası modern ofis ortamının gereksinimlerine getirdiği çözümlerle ayrıcalıklı bir tasarım. Tasarımda, binanın tüm çevresiyle beraber BMW'nin marka olarak kalitesini yansıtmasını hedefleyen Hadid, şeffaflık, aydınlık, ferahlık gibi özellikleriyle çalışanlara farklı bir ofis ortamı da sunuluyor.